Dogonowie - szczegóły projektu
Masyw Bandiagara i jego mieszkańcy
Dogonowie zamieszkują rozległy obszar, leżący w tak zwanym wewnętrznym łuku Nigru, na południowy-zachód od Mopti. Ich współczesna ojczyzna, do której przybyli w kilku falach przed setkami lat, to skalisty i trudnodostępny masyw Bandiagara. Schronili się tam przed ekspansją ludów islamu, zachowując oryginalną kulturę, w tym mit kosmologiczny, który przyczynił się do rozsławienia tego ludu. Turystów sprowadza tu nie tylko, owiana tajemniczością kultura, ale i uroki krajobrazu.
Szkoły w których realizowano projekt:
DAMASSONGO
Damassongo – to niezwykle urokliwa wieś, położona w północnej części pasa urwisk skalnych. Jej zabudowania, wtopione w skalny krajobraz wznoszą się kaskadami na stoku urwiska, tworząc łatwą do obrony, zwartą aglomerację zamieszkaną przez ok. 800 osób. Wąskie uliczki wiją się pomiędzy skałami i kwartałami zabudowy. Wieś leży z dala od szlaków komunikacyjnych. W porze deszczowej dojazd do niej bywa utrudniony, wezbrana rzeka zagradza drogę.
Tutejsza szkoła podstawowa, dalece niedoinwestowania, znajduje się 200 metrów poniżej wsi, u podstawy wzniesienia. Skromne zabudowania składają się z dwóch małych budynków gospodarczych oraz jednego, trzyklasowego budynku dydaktycznego. Ściany budynków wzniesione są z kamienia i gliny, a całość pokryta blaszanym dachem. Otwory okienne – jak to w Afryce – nie mają szyb i zamykane są metalowymi okiennicami. Wyposażenie izb szkolnych jest skromne, składa się z kilku ławek o metalowej konstrukcji (przeciw kornikom) podtrzymującej drewniane blaty i siedzenia. Nieszczelność dachu sprawia, iż pod koniec pory deszczowej – zarazem okresu wakacyjnego, niosącej tornada i ulewne deszcze, dają one obraz dewastacji i opuszczenia.
Kadra szkoły składa się z dyrektora i dwóch nauczycieli. Największe kwalifikacje posiada dyrektor Moise Guindo, który ukończył Institut de Formation de Maitres (odpowiednik liceum pedagogicznego). Z racji małego obszaru, nabór uczniów do tutejszej szkoły odbywa się co dwa lata. W roku szkolnym 2007/08 do szkoły w Damassongo uczęszczało 135 uczniów. Jak to bywa w wielu afrykańskich szkołach wiejskich, liczba uczniów maleje tu na kolejnych poziomach edukacji.
TERELI
Wieś Téreli – podobnie jak Damassongo – rozrzuciła swe domy na stoku u podnóża urwiska, ale w południowej jego części. Jest to relatywnie duża osada targowa, zamieszkała przez ok. 1500 osób. Ma dość dobre połączenie drogowe (drogą gruntową) ze stolicą powiatu (Bandiagara). Znajduje się ona na szlaku turystycznym, co pozwala jej mieszkańcom na rozwój usług turystycznych. Powstały tu już dwa hotele (zwane tutaj campement) oraz towarzyszące im jadłodajnie i sklepiki ze sztuką dogońską oraz wyrobami rzemiosła. Podstawą utrzymania mieszkańców pozostaje nadal rolnictwo, sprzężajna uprawa sorga, fasoli oraz orzeszków ziemnych. Kontakty z szerszym światem, nowe źródła dochodu, czerpanego z obsługi ruchu turystycznego przyczyniły się jednak do pojawienia się nowych aspiracji i wzorów prestiżu, wśród których edukacja odgrywa zasadniczą rolę.
Miejscowa 6-klasowa szkoła podstawowa (école fondamentale) została dwa lata temu uzupełniona o 3-letnią szkołę ponadpodstawową (école seconde cycle) – odpowiednik polskiego gimnazjum. Razem tworzą one tzw. Groupe Scolaré de Téreli.
Szkoła podstawowa – leżąca na uboczu wsi – posiada dwa solidne, wzniesione z kamienia i kryte blaszanym dachem budynki, każdy o trzech pomieszczeniach klasowych. Opodal budynków szkolnych znajduje się mały, murowany dom – kancelaria dyrektora oraz kilka, bardzo skromnych, glinianych domów mieszkalnych dla nauczycieli.
Szkoła wyposażona jest natomiast w panel baterii słonecznych, co pozwala na korzystanie (za dnia) z urządzeń elektrycznych. Szkoła ponadpodstawowa, wniesiona na nieodległym wzgórzu, posiada jeden, 4-klasowy budynek, wzniesiony z ociosanego kamienia.
Do szkoły podstawowej uczęszcza tu 460 dzieci (w tym 298 dziewcząt), a do szkoły ponadpodstawowej – 242 (w tym 114 dziewcząt).
Kadra szkoły składa się z pięciu nauczycieli. Troje obecnych na miejscu włączyło się z entuzjazmem do realizacji projektu. Byli to: Sana Tembry – dyrektor szkoły, Akowni Saye oraz Marie Saye. Także tradycyjny wódz wsi okazywał żywe zainteresowanie projektem.
SONGHO
Songho – to rozległa (licząca ok. 3000 mieszkańców) wieś położona na płaskowyżu, kilka kilometrów od stolicy powiatu – Bandiagara. Opodal wsi znajduje się święta skała Dogonów – ozdobione sławnymi malunkami miejsce obrzędów inicjacyjnych. Sprawia to, iż Songho stało się często odwiedzanym przez turystów ośrodkiem tradycyjnej kultury Dogonów. Przyczyniło się to do rozwoju rzemiosła artystycznego (tkactwa, rzeźbiarstwa), nastawionego na produkcję komercyjną.
Kontakty ze światem zewnętrznym przyczyniły się do powstania i rozwoju instytucji społeczeństwa obywatelskiego. Najlepszym tego wyrazem jest Association Déré Wo Déré (co można przetłumaczyć jako „Stowarzyszenie Wspólna Sprawa”).
Stowarzyszenie opiekuje się też miejscową szkołą podstawową, która działa na zasadzie szkoły niepublicznej. Niewielki budynek szkoły – wzniesiony staraniem Stowarzyszenia – zbudowany z ciosanego kamienia, pokryty solidnym blaszanym dachem, składa się z trzech izb lekcyjnych, skromnie wyposażonych w ławki i inne meble. Dużą rolę w zarządzaniu szkołą odgrywa też Komitet Rodzicielski (Association des Parents des Éléves), którego stałą troską jest pozyskiwanie środków na rozbudowę szkoły.
Z racji specyficznego statusu szkoły, członkowie Komitetu Rodzicielskiego włączyli się w dużej liczbie w realizację projektu. Wśród najbardziej zaangażowanych osób wymienić należy: Laya Karambé – przewodniczącego Komitetu Rodzicielskiego (a zarazem reprezentanta Association Déré Wo Déré), Amadou Temé - wicedyrektora szkoły i Boufacar Guindou – nauczyciela.